Регионалната економска интеграција е од исклучително значење за нашата економија. Земајќи ги предвид нашите аспирации да станеме полноправна членка на Европската Унија, Иницијативата Отворен Балкан треба да овозможи побрзо структурно прилагодување за справување со сите предизвици кои ги носи отворениот пазар.
За да одговориме какви ќе бидат ефектите за пазарот на труд од иницијативата Отворен Балкан, и од процесот на преговори и пристап кон ЕУ, неколку аспекти се значајни. Прво, каква е моменталната структура на пазарот на труд, посебно во поглед на недостигот од одредени категории квалификуван кадар, 2) каква е структурата на платите споредбено со земјите кон кои се отвараме, и 3) колку сме решени и подготвени за структурни промени.
Во нашата студија ја анализиравме побарувачката и понудата за работна сила, според регистрираните невработени лица во Агенцијата за вработување. Во моментот имаме 112 илјади регистрирани невработени лица и побарувачка од компаниите за 2023 година од околу 15000 лица.
Резултатите покажаа дека имаме поларизирана состојба, односно особено суфицитарни јазови кога понудата на невработени лица за одредени занимања е драстично поголема од побарувачката, и дефицитарни јазови кај други занимања. Така, кај занимањата со високи вештини доминираат суфицитарните јазови, постигнувајќи го максимумот кај занимањата кои ги генерираат педагошките факултети, каде што на за едно отворено работно место имаме дури до 75 невработени лица. На другата страна постои дефицитот за работници во услужните дејности и општи работници во различни занимања, посебно помошен персонал.
Предноста од регионалната интеграција и можноста за движење на работната сила е кусоците од работници, особено во пограничните региони, да бидат пополнети со работна сила од соседните земји. Но, постојат и ризици дефицитарните јазовите со високи вештини да се продлабочат, кај занимањата за стручњаци и техничари во информатичко-инженерските области, каде што и мобилноста е стандардно поголема.
Вториот аспект е каква е структурата и премијата на плати и за одредено занимање помеѓу земјите, за едно лице да одлучи да премине на пазарот на труд во соседната земја. Во контекст на Иницијативата отворен Балкан, кај занимањата со ниски вештини веројатно овие премии се ниски или не постојат, земајќи предвид дека и нашата минимална и просечна плата се слични со останатите земји од Западен Балкан. Сепак, за дејностите од сезонски карактер и циклична потреба од работници може да се појават разлики во платите и тоа да предизвика дополнителен притисок на веќе постоечките недостатоци од работници.
На среден рок, Иницијативата Отворен Балкан треба да биде стимул и форма на притисок за побрзо реформирање на пазарите на труд, за да низ пристапните процеси кон ЕУ ние целосно се подготвиме за справување со предизвиците кои ни претстојат. Тие структурни реформи се во прилагодување на образовните политики согласно побарувачката на пазарот на труд, потоа оневозможување на злоупотреба на системот и брза транзиција од систем на социјална поддршка кон систем на вработување и справување со неформалната економија.
